پژوهشگران بخش بیوتکنولوژی میکروبی و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی موفق به جداسازی، شناسایی و تولید نیمه انبوه باکتری کنترل‌کننده آفات کشاورزی شدند.
به گزارش ایسنا، دکتر غلامرضا صالحی جوزانی، رئیس بخش بیوتکنولوژی میکروبی و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری این طرح پژوهشی که جایزه بیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس را در ششمین همایش بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران کسب کرده است، درخصوص اهمیت طرح و روش اجرایی این طرح تحقیقاتی گفت: کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی با استفاده از سموم شیمیایی، خسارات جبران‌ناپذیری بر سلامت مردم و محیط‌زیست وارد می‌کند؛
لذا در سال‌های اخیر از روشی به نام کنترل بیولوژیک استفاده می‌شود که در این روش، جهت کنترل آفات و بیماری‌های مختلف گیاهی از خود طبیعت کمک گرفته می‌شود.
خوشبختانه امروزه به‌دلیل درک صحیح از مزایای این روش در کشورهای مختلف دنیا میزان مبادلات تجاری این قبیل سموم بیولوژیک در دنیا به بیش از ۳۰۰ میلیون دلارمی‌رسد و بیش از هزار فرمولاسیون و محصولات مختلف تجاری به‌عنوان سموم و کودهای بیولوژیک در بازار جهانی موجوداست.
عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی یکی از مواد مهم مورد استفاده در این روش را باکتری‌های Bt دانست که به‌دلیل اهمیت بالای این باکتری در کنترل آفات خاص و عدم‌تاثیر منفی آن بر محیط‌زیست و سلامت انسان، آن‌را به یک عامل بیولوژیک منحصر به فرد تبدیل کرده و در حال حاضر سموم حاصل از این باکتری، عمده‌ترین سم بیولوژیک مورد کاربرد در جهان (بیش از ۸۰ درصد) را شامل شده و در سال گذشته میزان فروش آن در دنیا بیش از ۲۰۰ میلیون دلار بوده؛ اما متأسفانه تاکنون تحقیقات محدودی درخصوص باکتری‌های بومی Bt در کشور ما صورت گرفته است.
رئیس بخش بیوتکنولوژی میکروبی و ایمنی زیستی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی در ادامه درخصوص تحقیق در مورد این باکتری در کشور گفت: تحقیق حاضر به‌عنوان نخستین و جامع‌ترین تحقیق در زمینه تولید سموم بیولوژیک از باکتری Bt در سطح کشور است که از سال ۱۳۸۴ شروع شده و درصورت حمایت مسئولان می‌تواند اشتغال‌زایی و درآمد زایی بالایی داشته باشد.
در این طرح تعداد ۱۲۸ ایزوله باکتری Bt از مناطق مختلف کشاورزی کشور جداسازی و با استفاده از روش‌های پیشرفته بیوشیمیایی و بیولوژی مولکولی شناسایی شد و سپس قدرت کشندگی آنها روی آفات پروانه‌ای (کرم غوزه پنبه و بید سیب زمینی)، آفات سخت بالپوش (سوسک برگ‌خوار نارون، سوسک کلرادوی سیب زمینی و سوسک سرخرطومی یونجه) و نماتدهای انگل گیاهی مورد بررسی قرار گرفت.
وی افزود: سویه‌های بومی بین ۵ تا ۳۵ ژن شناخته شده مختلف تولید‌کننده توکسین را دارا هستند که علاوه بر این تعداد ۹ توالی حاوی ژن‌های جدید در سویه‌های بومی مذکور برای نخستین بار در دنیا شناسایی شد که تلاش برای شناسایی فعالیت و توالی کامل آنها ادامه دارد.
برخی از این سویه‌ها نیز قدرت کنترل‌کنندگی بالاتر از سویه‌های تجاری خارجی داشتند. در نهایت تولید نیمه انبوه سویه‌های انتخابی با استفاده از ضایعات کشاورزی در سطح پایلوت در بیوراکتورها بهینه‌سازی و انجام شد.
همچنین در این روش قندهای نشاسته، ساکارز حاصل از ضایعات کشاورزی و صنایع غذایی و لاکتوز حاصل از ضایعات صنایع لبنیات به‌عنوان منبع کربن، ضایعات ذرت به‌عنوان منبع ازت و نمک دریا و ترکیبی از املاح معدنی دیگر به‌عنوان منبع املاح استفاده شد.
صالحی جوزانی تصریح کرد: نتایج نشان داد که می‌توان از ضایعات کشاورزی حاوی نشاسته و ساکارز مانند ملاس و نشاسته تجاری یا صنعتی و نمک دریا به‌طور مؤثر برای تامین منابع قندی و ازت و منبع املاح برای تولید سوش‌های بومی باکتری Bt استفاده کرد.
وی در پایان اضافه کرد: ویژگی مهم این تحقیق این است که برای نخستین بار از آب دریا به‌عنوان منبع املاح معدنی استفاده شد که نتایج آن نیز بسیار رضایت بخش بود.
در حال حاضر آزمایش‌های فرمولاسیون مزرعه‌ای نیز در جریان است که در آینده‌ای نزدیک پروتکل فرمولاسیون نهایی آن نیز تهیه می‌شود و نتایج به بخش خصوصی برای تولید انبوه ارائه می‌شود و در نهایت در دسترس کشاورزان قرار خواهد گرفت.
