پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری موفق شده با استفاده از فناوری هسته ای، بخشی از کاربردهای صلح آمیز انرژی اتمی را به رخ جهانیان کشانده و با تولید رادیو داروهای مورد نیاز بیماران سرطانی و خاص کشور، بخش اعظمی از وابستگی دارویی کشور را به خارج برطرف کند.
استفاده از فناوری های نوین خصوصا در حوزه هسته ای، یکی از نیازهای بشر بوده است و جمهوری اسلامی ایران نیز همپای چند کشور محدود فعال در این فناوری، با سرمایه گذاری وسیع در حوزه های صلح آمیز هسته ای از جمله تولید رادیو داروها و نیز انرژی، کوشیده است به این نیازها پاسخ داده شود و مطابق با سند توسعه کشور و چشم انداز ۲۰ ساله، جزء کشورهای برتر این فناوری در منطقه قرار گیرد.
بر اساس آمارهای موجود، ایران در تولید رادیو داروها رتبه نخست را در منطقه دارد و این موفقیت را با وجود همه محدودیت ها و تحریم های ظالمانه بدست آورده است.
***تولید پرتوداروهای موردنیاز کشور در داخل
حدود ۲ سال است در زمینه تولید ژنراتور مولیبدن تکنسیوم به خودکفایی کامل رسیده ایم و هر هفته از آن برای تشخیص بیماری ۱۰ هزار بیمار استفاده می شود.
مجری طرح کلان تولید رادیو داروهای کشور از پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای گفت:برای اجرای چنین پروژه ای در کشور همت و نگاه کلان در میان مسئولان را می طلبید که با توجه صورت گرفته، تولید محصولات مبتنی بر فناوری هسته ای در کشور آغاز و بسیاری از نیازمندان به استفاده از خدمات آن اینک از این تکنولوژی برای درمان بیماری خود استفاده می کنند.
***سابقه فناوری هسته ای در پزشکی ایران
دکتر جلیلیان در مورد سابقه فناوری هسته ای در تامین داروهای مورد نیاز کشور گفت: استفاده از فناوری هسته ای در تولید دارو از سالها قبل مورد توجه دانشمندان ایرانی قرار داشته است و از اواسط دهه ۶۰ شمسی تولید این رادیوداروها آغاز شده است.
وی با اشاره به اینکه برای اجرای چنین طرحی در کشور، هماهنگی میان دستگاه ها و تامین منابع ملی لازم یک ضرورت بود ادامه داد: با انعقاد قرارداد میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان انرژی اتمی درسال ۸۸، مقرر شد پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای به عنوان مجری تولید رادیو داروها نسبت به اجرای این طرح اقدام کند و در این راستا، با تامین هزینه ای به میزان چهار میلیارد تومان توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این پروژه وارد مراحل اجرایی شد.
دکتر جلیلیان توضیح داد:به منظور تعیین اقلام دارویی که باید با استفاده از این فناوری به تولید می رسید، گروهی از کارشناسان و محققان در قالب کمیته راهبردی نسبت به بررسی نیازهای دارویی کشور که می توانست با استفاده از این فناوری تامین شود اقدام و در نهایت با دریافت استعلام از ۲۰ مرکز پزشکی هسته ای و دانشگاههای علوم پزشکی مختلف درسراسر کشور، در نهایت لیستی از ۳۰ قلم داروی اولویت دار مورد نیاز تهیه و بر اساس امکانات و توانایی موجود، تولید ۲۰ رادیو دارو آغاز شد.
برای اجرای این طرح، ۱۷ زیر پروژه، یک مجری و نیز هفت مجری اصلی در زیر مجموعه های مختلف آغاز به کار کردند که اینک نیز به فعالیت خود ادامه می دهند.
***در راه تولید رادیو داروها
برای اجرای این پروژه نیازمند استفاده از نرم افزارها و سخت افزارهای مختلفی بوده ایم که بخشی از آن در داخل کشور وجود داشت و برخی دیگر از آن نیز در داخل تولید نمی شد که به منظور تامین آن، با سرمایه گذاری صورت گرفته موفق به تولید مجموعه این نرم افزارها و سخت افزارها شدیم که آن را می توان، دیگر دستاور مهم در حوزه تولید رادیو داروها در کشور دانست.
بدون شک تحریم های شکل گرفته بر ضد کشورمان خصوصاً در حوزه فناوری هسته ای، مشکلاتی را در راه تولید رادیو داروها ایجاد کرده بود، اما با همت متخصصان داخلی و تکیه بر خود باوری و نیز مجهز شدن به علوم جدید، اثر تحریم ها در این بخش کمترین تاثیر منفی و سوء بر عملکرد محققان ایرانی داشته و سبب تقویت توان و افزایش دانش و کارایی آنان گردید. به گونه ای که می توان مدعی بود در این مسیر هر روز در حال بالندگی بیشتر و افزایش دانش در میان متخصصان خود هستیم که این روند توقف پذیر نخواهد بود.
***تولید و تجاری سازی رادیوداروها اولویت کاری پژوهشگران
با اجرای مراحل مختلف تولید دارو در فضاهای مختلف آزمایشگاهی وعلمی، بلافاصله پس ازتولید محصول، داروی تولید شده برای تایید نهایی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال و پس از آن، داروی تولید شده در کمیته اخلاق وزارت بهداشت مجوز لازم برای تست محدود روی بیماران در مناطق مختلف کشور را اخذ کرد و تست ها به انجام رسید که پس از پایان آزمون های بالینی، دارو به همراه گزارش آزمون ها در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت که پس از تایید نهایی و نهایتاً در لیست اقلام دارویی کشور قرار گرفت تا در اختیار بیماران و افراد نیازمند استفاده از آن، قرار گیرد.
مجری طرح کلان رادیو داروها با استفاده از فناوری هسته ای در این زمینه می گوید: گروه تولید کننده محصول صرفاً قصد تولید دارو ها را نداشته است بلکه، نگاه کلان به این موضوع خصوصا با تاکید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سبب شد موضوع تجاری سازی دارو نیز در دستور کار قرار گیرد که در این راستا، با نگاه مثبت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، این مهم مورد توجه قرار گرفته و از ۱۵ قلم دارویی که تولید شده بود، و وارد لیست وزارت بهداشت شد، تلاش برای تجاری سازی و وارد کردن دو داروی دیگر به شبکه درمان در حال انجام است.
دکتر جلیلیان ادامه داد: در ماه های اخیر تمام داروهای تولیدی با استفاده از فناوری های هسته ای، تجاری سازی شده و واگذاری فناوری تولید رادیو دارو به شرکت های دانش بنیان صورت گرفته است.
***بی نیازی کشور از وارات ۱۵ قلم رادیو دارو
تا سال ۸۷ و قبل از آغاز فرایند تولید این محصولات دارویی برخی رادیو داروهایی که اینک در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای به تولید انبوه رسیده و درحال استفاده است، از خارج کشور وارد می شد به گونه ای که بر اساس آمارهای موجود و قابل استناد، صرفاً در یک قلم، دارویی مانند متاسترون که برای بیماران سرطانی دارای کاربرد است، هفت میلیون تومان برای مصرف کننده آن هزینه داشته است که اینک با تولید آن این رقم به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان کاهش یافته است و علاوه بر این، قدرت اثرگذاری آن بیشتر از داروی مشابه خارجی است که این به دلیل اتلاف مقدار رادیو دارو در پروسه ارسال و حمل است.
***تولیدی که مورد حمایت بیمه ها قرار نگرفت
به گفته مجری طرح کلان ملی معاونت علمی، تولید رادیوداروها با استفاده از فناوری هسته ای، با اشاره به مشکلاتی که برای استفاده مردم از این دارو ها وجود دارد، بر ضرورت هماهنگی و حمایت دستگاه ها و سازمان های مسوول در ترویج استفاده از داروهای تولیدی به این روش در جامعه تاکید کرد.
وی گفت: یکی از مشکلاتی که اینک برای استفاده این دارو و داروهای مشابه دیگر با آن رو به رو هستیم، موضوع وارد نشدن لیست این داروها در سبد بیمه ای شرکت های بیمه گر درمانی است، سبب شده است این دارو برای استفاده بیماران کمی گران باشد.
این در حالی است که داروهای مشابه خارجی آن مورد حمایت بیمه قرار داردو می طلبد مسئولان صنعت بیمه، با تحت پوشش قرار دادن رادیو داروها که برای درمان بیماران خاص و سرطانی کاربرد بالایی دارند، این داروها را در پوشش خود قرار گرفته و زمینه دسترسی بهتر و بیشتر بیماران را به آن فراهم کنند.
*** دوازده قلم رادیو داروی جدید
وی به محصولاتی که با استفاده از فناوری هسته ای در تولید دارو به ثمر رسیده است اشاره کرد و گفت: محصولات تولید دراین مجموعه برای تشخیص و درمان بیماری های سرطانی، عفونی، التهابی و درمان درد های مفصلی کاربرد بالایی دارند که برای تولید آن ها ازتکنیک های بسیار پیشرفته ای بهره برداری شده است.
به گفته دکتر جلیلیان، برای تولید این داروها، ۳۲ دانشجوی دکترا و در قالب پایان نامه های دانشجویی و نیز جذب ۲۰ نخبه در حوزه های گوناگون و درسطوح استادیار و مربی در بخش تحقیق و توسعه به کار گرفته شده اند که امید داریم با تلاش آنان در چهار سال آینده و در صورت حمایت کافی بتوانیم ۱۲ قلم داروی جدید نیز در این مجموعه تولید و به بازار دارویی کشورعرضه کنیم.
وی اضافه کرد: از مجموعه ۱۳ رادیو داروی تولید شده در این مجموعه، دست کم مشتریانی از برخی کشورهای اروپایی و آفریقایی برای خرید برخی کیت های رادیو دارویی داریم که برای توسعه آن باید به استانداردهای جهانی و بین المللی در این حوزه دست پیدا کنیم که توانایی انجام این مهم هم اینک در میان متخصصان داخلی کشور وجود دارد که تحقق آن نیازمند تزریق اعتبار است.
***تعامل ملی و بین المللی در تولید رادیو دارو
هم اینک بسیاری از مراکز علمی و دانشگاهی کشور دراین حوزه دارای توانایی و تجربه های ارزشمندی شده اند و می توان با بهره گیری از اساتید و نخبگان این بخش ها، نسبت به تسریع در فرایند تولید رادیو داروها اقدام کرد.
مجری طرح کلان ملی معاونت علمی تولید رادیو داروها با تایید این موضوع می گوید: از برنامه های مورد توجه در تولید محصولات درمانی و بهداشتی استفاده از توان علمی و تخصص نیروهای توانمند در استان های کشور و تست و ارزیابی محصول در اقلیم های مختلف بوده است و از این رو، همواره با مراکز دانشگاهی و پزشکی هسته ای در استان ها در تعامل بوده ایم و با این روش موفق شده ایم بهترین بازخوردها و نتیجه گیری را از محصول تولیدی دریافت کنیم.
وی بیان داشت: از سوی دیگر، ارتباط مستمر با هفت مرکز پزشکی هسته ای وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی کشور و نیز برگزاری چهار همایش بین المللی در چهار سال متوالی در سازمان انرژی اتمی که با حضور کارشناسان و متخصصان ۱۴ کشور جهان برگزار شد همچنین شرکت در کنفرانس ها و سمینارهای علمی گروه های تولید کننده رادیو دارو در جهان از فعالیت های صورت گرفته برای استفاده از نظرات کارشناسان و دانشگاهیان برای تولید این محصول بوده است که در نوع خود بی نظیر است.
***تولید سالانه یک میلیون دوز، رادیو دارو
در برخی از بیماری ها خصوصا بیماران سرطانی، به دلیل اینکه در گذشته بیمار برای استفاده از داروهای وارداتی به کشور با مشکل رو به رو بود و بسیاری از آنان علاقه ای به گذراندن دوره درمان نداشتند، در بسیاری از مواقع، بیمار سرطانی با گذشت چند ماه از آغاز دوره بیماری جان خود را از دست می داد، اما با استفاده از فناوری جدید و تولید داروهای ایرانی که با این روش تولید می شود بسیاری از مصرف کنندگان رغبت بیشتری به درمان پیدا کرده و دوره درمان خود را سپری می کنند. با این اقدام، دوره امید به زندگی در میان بیماران به شدت افزاش یافته و امکان درمان آنان نیز فراهم شده است.
از سوی دیگر، بااستفاده از رادیو داروهای تولیدی کشور، صلاحیت و صحت این داروها عملا به اثبات رسیده است و در این زمینه نیز موفق شده ایم نگرش استفاده از رادیو داروها را در کشور و در میان مردم و بیماران تغییر داده و آنان را در این حوزه به سوی استفاده و اعتماد بیشتر به توانمندی دانشمندان ایرانی و محصولات تولید شده از سوی این قشر ترغیب که این موضوع موفقیتی برای پزشکی کشور به شمار می رود.
جمهوری اسلامی ایران که اینک قادر است با توجه به سرمایه گذاری های خود در این عرصه، سالانه تا یک میلیون دوز رادیو دارو در کشور تولید کند که این هم می توان گامی ارزنده در افزایش سلامت جامعه دانست.
